Over het algemeen komt faalangst bij kinderen veel voor. Meestal is dat namelijk een motiverende factor (positieve faalangst). Er is sprake van negatieve faalangst als het kind niet passend bang is om te falen waardoor prestaties slechter worden dan verwacht.
Je kind raakt in situaties waarin prestaties worden geëist of in nieuwe situaties, zo gespannen dat hij/zij zich minder goed kan concentreren, minder creatief is in het bedenken van oplossingen en onnodig fouten maakt of zelfs volledig blokkeert. Deze faalangst bij kinderen komt veel voor op school, omdat daar regelmatig prestaties worden verwacht.
En bedenk je maar eens, hoe vaak komt faalangst bij ons als volwassenen nog voor. Dit is een angst die een groot gedeelte van de bevolking bij zich draagt. En ook een angst waar je altijd weer stappen in kunt zetten om de lading te verminderen, hoe oud je ook bent.
Wat zijn de symptomen van kinderen met faalangst?
Faalangst bij kinderen kan zich op verschillende manieren uiten en de manier waarop is afhankelijk van het temperament en karakter van je kind. Faalangst bij kinderen onderscheiden we op drie verschillende vlakken:
- Cognitieve faalangst: het kind heeft last van angstgevoelens bij taken op school. Bijvoorbeeld het leren voor een toets of het maken van een moeilijke les.
- Sociale faalangst: hierbij heeft het kind last van angstgevoelens in de omgang met anderen. Het kind is ervan overtuigd dat anderen hem of haar stom vinden. Het kind zal dus geen vragen durven te stellen in de klas, het zal geen spreekbeurt durven geven, enz.
- Motorische faalangst: hierbij heeft het kind last van onderpresteren bij motorische taken. Het maken van een tekening, een sportwedstrijd, enz.
Daarnaast zal een kind met faalangst zich ook verschillend uiten op deze vlakken:
- Psychologisch in de vorm van emotie/gevoel (bijvoorbeeld angstig zijn, verhoogde spanning ervaren, verdriet of woede)
- Als cognitie/mentaal (bijvoorbeeld gedachtes dat je iets kan overkomen)
- Motorisch/lichamelijk (bijvoorbeeld trillen, hyperactiviteit of bevriezen)
- Fysiologisch (bijvoorbeeld verhoogde hartslag, zweten, snel ademen, koude handen/voeten, verminderde eetlust of juist extreem eten)
Wanneer jouw kind belemmerd wordt in zijn doen en laten wil je de lading verminderen.
Het verminderen van de lading van faalangst bij je kind
Wanneer je kind faalangst heeft, hebben volwassenen in de omgeving vaak de neiging om kinderen te motiveren, te overtuigen dat ze het wel kunnen of complimenten geven. Al snel wordt dan duidelijk dat dit de symptomen van faalangst niet vermindert.
Dat dit niet werkt is eigenlijk best logisch als je het mannetje even voor je neemt.
Want in dat clustertje zit al ‘ik doe het niet goed genoeg, of ik faal’. Het leven gaat hen moeilijker af, waardoor de faalangst van je kind toeneemt. Dus je kunt bewust wel zeggen dat je kind het wel goed doet, het gevoel van je kind wil dan alleen niet mee. Dit kun je vergelijken met als wij tegen onszelf zeggen dat we er mogen zijn, terwijl we het gevoel hebben buitengesloten te zijn. Dan kun je dat positieve zinnetje zo vaak tegen jezelf zeggen, met je verstand, maar je gevoel wil er niet in mee.
Wat wij hierin adviseren is er gewoon eigenlijk vrijwel geen nadruk op leggen. Dus wanneer je kind last heeft van faalangst, dat je niet altijd direct iets zegt wanneer het iets niet goed gedaan heeft of een foutje heeft gemaakt. Als je kind iets wel goed heeft gedaan, kan je wel zeggen ‘ah goed zo jongen/meisje’, maar dan ook zonder nadruk.
Nu kun je dit natuurlijk niet altijd zo doen. En het is ook niet zo dat we adviseren om nooit een complimentje te maken of je kind te stimuleren. Doe dat zeker wel. Maar probeer het iets meer tussen neus en lippen te doen…’het is gewoon zo’… een beetje op die manier.
In plaats van overtuigend naar je kind te zijn en het op de voorgrond te laten zijn. Dan zeg je misschien wel hetzelfde, maar in beide voorbeelden komt het wel anders binnen bij iemand. Dat is: ‘verstandelijk kun je het zeggen, maar gevoel wil niet mee’.
Faalangst bij peuters
In de peuterleeftijd komt faalangst soms al het eerst voor. Je ziet dit bijvoorbeeld terug wanneer kinderen een taak niet durven uitvoeren in de angst dat het gaat mislukken. Of niet durven te antwoorden uit angst voor de reactie. Als ouder kun je hier vroegtijdig bij zijn om verandering te krijgen door met name naar je eigen reactie te kijken ten opzichte van je peuter. De peuter leeftijd kenmerkt zich door het ontdekken en de grenzen op te zoeken. Door taakjes zelf te proberen zonder dat ze het altijd al kunnen. Stimuleer je peuter om dit te doen, wees geduldig en neem de tijd zodat je peuter succeservaringen op kan doen. En gaat het eens mis, blijf kalm en geef open en geduldig aan dat dit kan gebeuren en los het samen op. Zorg voornamelijk voor een goede sfeer waarin je peuter mag ontdekken, het leren zelf doen en fouten mag maken. Dit kan ervoor zorgen dat de faalangst bij peuters vermindert.
Faalangst bij kleuters
Wanneer jouw kleuter naar de basisschool gaat is het helemaal normaal dat je kind soms spanning ervaart bij nieuwe dingen leren of uitproberen, om in een groep te spreken of iets te ondernemen. Op het moment dat deze spanning doorslaat naar angst (zie ook de symptomen) en veelvuldig aanwezig is, is het belangrijk om als eerst goed te gaan kijken. Wat zijn de symptomen van faalangst bij kleuters? Op welk moment gebeurt dit en is dit bijvoorbeeld gekoppeld aan een bepaalde taak of activiteit? En gebeurt dit alleen thuis, op school of in alle situaties. Wanneer je hier goed zicht op hebt kun je aan de slag met de lading verminderen. Voor een kleuter die aan het begin van het leren staat zijn ook succeservaringen nog erg belangrijk. Biedt een kleuter dan ook geregeld taken aan die ze al goed kunnen of waar hun interesses liggen. Nodig je kleuter uit om activiteiten te ondernemen waarbij ze nog iets moeten leren. Het uitspreken dat leren mag en ook hierin het voorbeeld geven dat fouten maken mag is erg belangrijk.
Wat nu als de faalangst bij jouw kind blijft?
Soms merk je als ouder dat je al van alles geprobeerd hebt of dat je telkens het idee hebt dat het slechts een “fase” is, maar je kind steeds meer faalangst ervaart in bepaalde situaties.
Wanneer dat het geval is, dan is de kans groot dat je kind vooral leert omgaan met de angst. Dus op het moment dat deze opspeelt, een trucje inzetten om de angst te verminderen zoals afleiden door aan iets anders te denken of te gaan doen. Terwijl je wilt werken aan de vaardigheden die je kind nodig heeft om de lading van de angst te verminderen, zodat deze minder voorkomt. Kijk dan zeker eens bij onze cursus Angst de Baas, waar wij jou stap voor stap meenemen in hoe je als ouder je kind deze vaardigheden kunt aanleren.